চীনৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰ বাঁধক লৈ উদ্বেগ নকৰিবলৈ অসম মুখ্যমন্ত্ৰীৰ আহ্বান, নদীখনৰ বহু উৎস থকাৰ কথা উল্লেখ

২০২৫ চনৰ জুলাই ২১ তাৰিখে অসমৰ মুখ্যমন্ত্ৰী হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাই চীনৰ ব্রহ্মপুত্ৰ নদীৰ ওপৰত নির্মাণাধীন ১৬৭.৮ বিলিয়ন ডলাৰৰ জলবিদ্যুৎ প্ৰকল্পক লৈ উদ্বেগ নকৰাৰ আহ্বান জনায়। গুৱাহাটীলৈ সংবাদ মাধ্যমৰ আগত তেওঁ কয় যে, এই বৃহৎ প্ৰকল্পৰ ফলাফল সন্দৰ্ভত নিশ্চিত নহ’লেও ব্রহ্মপুত্ৰ কেৱল তিব্বতৰ উৎসৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰশীল নহয়। তেওঁ স্পষ্টকৈ কয়, “ব্রহ্মপুত্ৰ এটা মহাশক্তিশালী নদী, আৰু এই নদী এটি কেৱল উৎসত নিৰ্ভৰ নকৰে।”

এই মন্তব্য দিয়াৰ দুদিন আগতে চীনৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী লি চিয়াংয়ে তিব্বতৰ নিংচি চহৰত, যি ভাৰত-চীন সীমান্তৰ ওচৰত অৱস্থিত, জলবিদ্যুৎ প্ৰকল্পটোৰ নিৰ্মাণকাৰ্য আৰম্ভণিৰ ঘোষণা দিছিল। এই প্ৰকল্পত পাঁচটা কেশ্বেড (cascade) জলবিদ্যুৎ কেন্দ্ৰ থাকিব আৰু বছৰি ৩০০ বিলিয়নৰো অধিক কিলowatt-ঘণ্টা বিদ্যুৎ উৎপাদন হ’ব, যি ৩০০ নিযুততকৈ অধিক লোকৰ বিদ্যুৎ আৱশ্যকতা পূৰণ কৰিব পাৰে।

চীনৰ এই বৃহৎ প্ৰকল্পই ইতিমধ্যে ভাৰত আৰু বাংলাদেশত পানীৰ প্ৰবাহ, জীৱবৈচিত্ৰ্য, আৰু ভূ-ৰাজনৈতিক উত্তেজনা বৃদ্ধি হোৱাৰ আশংকা উত্থাপন কৰিছে। জলবিদ্যুৎ বিশেষজ্ঞ, পৰিৱেশবাদী আৰু নীতি নিৰ্মাতাসকল এই প্ৰকল্পৰ প্ৰতি গভীৰ চিন্তা প্ৰকাশ কৰিছে।

অসমত সম্ভাব্য প্ৰভাৱ সন্দৰ্ভত সোধা হৈছিলত, মুখ্যমন্ত্ৰী শৰ্মাই কৈছিল যে বৰ্তমান সময়ত ভাল বা বেয়া হ’ব, এই বিষয়ে নিশ্চিতভাৱে ক’ব নোৱাৰি। তেওঁ বুজাই দিয়ে যে অসমলৈ ব্রহ্মপুত্ৰ নদীৰ পানীৰ বেছিভাগ অংশ আহে অৰুণাচল প্ৰদেশ, ভুটান আৰু স্থানীয় বৰষুণৰ পৰা।

তেওঁে আৰু কয় যে এই প্ৰকল্পৰ প্ৰভাৱ সন্দৰ্ভত বৈজ্ঞানিক সমাজ বিভক্ত। “যদি চীনৰ কাৰণে পানীৰ প্ৰবাহ কমি যায়, তেন্তে পানী কম হব আৰু জীৱবৈচিত্ৰ্য ক্ষতিগ্ৰস্ত হব। কিন্তু আন এটা মত অনুযায়ী পানী কম আহিলে বানৰ ভয় কমি যাব। এতেকে মই ঠিক ক’তা নোৱাৰোঁ, কোনটো সঠিক।”

এই প্ৰকল্পটো ভূকম্পপ্ৰবণ অঞ্চলত নিৰ্মাণ কৰা হৈছে, যি প্ৰকৃতিকভাৱে অত্যন্ত সংবেদনশীল। ইয়াত প্ৰায় সময়তে ভূমিকম্প হয় আৰু বৰষুণো অধিক হয়। এই অঞ্চলটো হ'ল য’ত ব্রহ্মপুত্ৰ নদী তিব্বতৰ পৰা হঠাৎ ইউ-আকাৰত ঘূৰি অৰুণাচল প্ৰদেশত প্ৰবেশ কৰে।

ভূ-ৰাজনৈতিক দিশৰপৰা, সমালোচকসকলে আশংকা প্ৰকাশ কৰিছে যে সংঘৰ্ষৰ সময়ত চীন এই পানীৰ প্ৰবাহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰি ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ দৰে দেশবোৰৰ ওপৰত চাপ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। এই প্ৰেক্ষাপটত ভাৰতেও অৰুণাচল প্ৰদেশত নিজৰ জলবিদ্যুৎ প্ৰকল্প আৰম্ভ কৰিছে, যাক এটা কৌশলগত পদক্ষেপ হিচাপে ধৰা হৈছে।

এই বিষয়ত ভাৰত চৰকাৰে পদক্ষেপ লৈছে নেকি, সোধা হৈছিলত শৰ্মাই কয়, “মই নিশ্চিত যে কেন্দ্ৰই ইতিমধ্যে আলোচনা আৰম্ভ কৰিছে বা শীঘ্ৰে আলোচনা কৰিব।” তেওঁ আৰু কয় যে এই বিষয়ত কেন্দ্ৰই উত্তম সিদ্ধান্ত ল’ব।

ভাৰত আৰু চীন এতিয়া “Expert Level Mechanism (ELM)” নামৰ এক সংলাপ মঞ্চৰ জৰিয়তে জলবায়ুৰ তথ্য আদান-প্ৰদান কৰে। এই মঞ্চ ২০০৬ চনত স্থাপন কৰা হৈছিল আৰু ইয়াৰ জৰিয়তে দুয়ো দেশেই নদী সম্পর্কীয় বিষয়ত আলোচনা আগবঢ়ায়। ২০২৪ চনৰ ডিচেম্বৰত ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় সুৰক্ষা উপদেষ্টা অজিত ডোভাল আৰু চীনৰ বিদেশ মন্ত্ৰী ৱাং ইৰ মাজত হোৱা বৈঠকত এই বিষয়টোৰ আলোচনা হৈছিল।