উত্তৰকাশীত প্ৰাকৃতিক দুৰ্ঘটনা ঘোষণা কৰা পৰিবেশ-সংবেদনশীল অঞ্চলত; বিশেষজ্ঞসকলে যোৱা বছৰ ধৰি বান-প্লেইনৰ উলংঘন চিনাক্ত কৰিছে

উত্তৰাখণ্ডৰ উত্তৰকাশী জিলাৰ ধাৰালী গাঁৱত সোমবাৰে সংঘটিত হোৱা আকস্মিক বান আৰু ধ্বংসাৱশেষৰ পাহৰীয়া বানে এক ভয়ংকৰ পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি কৰিছে। এই অঞ্চলটো **ভগীৰথী ইকো-সংবেদনশীল অঞ্চল (ESZ)**ৰ অন্তৰ্গত — য’ত ইমানেই পৰিৱেশগত ভঙুৰতা আছে যে যিকোনো অনিয়মিত কাৰ্যকলাপে বিশেষ ক্ষতি সাধন কৰিব পাৰে। বৰ্তমানলৈকে ৬০ৰো অধিক ব্যক্তি নোহোৱা বুলি জনা গৈছে, আৰু উদ্ধাৰ অভিযান দ্বিতীয় দিনতো চলি আছে।

ভগীৰথী ESZ, গংগোত্ৰীৰ পৰা উত্তৰকাশী নগৰলৈকে ৪,১৫৭ বৰ্গ কিমি অঞ্চলত বিস্তৃত, ২০১২ চনত গঙ্গা নদীৰ উৎসস্থলীত থকা পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ উদ্দেশ্যে ঘোষণা কৰা হৈছিল। ভগীৰথী নদী গংগাৰ অন্যতম প্ৰধান উপনদী, যি দেবপ্ৰয়াগত অলকানন্দাৰ সৈতে মিলি গংগা গঠন কৰে।

এই ESZ অঞ্চলত যিকোনো উন্নয়নমূলক কাম-কাজৰ বাবে কড়া নিয়ন্ত্ৰণ আছে। তথাপিও চাৰ ধাম অল-ৱেদাৰ হাইৱে প্ৰজেক্টৰ দৰে বৃহৎ প্রকল্পসমূহে এই অঞ্চলৰ পৰিৱেশগত সংবেদনশীলতা উপেক্ষা কৰি কাম চলাইছে। এই প্রকল্পৰ লগতে বহুত বেআইনী নিৰ্মাণ, যেনে নদীৰ পাৰত হোটেল, পুৰণি গাঁৱত হেলিপেড নিৰ্মাণ ইত্যাদিয়ে ESZ বিধি লঙ্ঘন কৰিছে।

গংগা আহ্বান নামৰ এন জি অ’ৰ ESZ মনিটৰিং কমিটীৰ সদস্যা মাল্লিকা ভানোটই কয় যে এই দুৰ্ঘটনা সম্পূৰ্ণ ৰূপে প্ৰাকৃতিক নহয় — ই মানৱসৃষ্ট অনিয়মৰ ফল। তেওঁ কয়, “নদীৰ উপনদী বা পাহাৰৰ কাষত অনিয়ন্ত্ৰিত নিৰ্মাণে এই ধ্বংসত সহায়ক হৈছে। যদি ESZ নিয়ম সঠিকভাৱে মানি চলা হ’লহেঁতেন, তেন্তে এনে দুৰ্ঘটনা ৰোধ কৰিব পৰা যাব।”

ইয়াৰোপৰি, চাৰ ধাম পথৰ গংগোত্ৰী অংশত ৰোড-ৱাইডেনিং কামৰ বাবে আলাদা EIA (Environmental Impact Assessment) নালাগে বুলি **Border Roads Organisation (BRO)**ৰ দাবী আৰু সেইকেইটাও নিয়ন্ত্ৰণহীন উন্নয়নৰ অংশ হিচাপে বিবেচনা কৰা হৈছে। ২০২৩ চনৰ শিলক্যাৰা টানেল ঘটনাৰ পটভূমিত এই ধৰণৰ অনিয়ম সম্পূৰ্ণ অগ্ৰহণযোগ্য বুলি পৰিৱেশবিদসকলে কৈছে।

এই দুৰ্ঘটনাৰ প্ৰকৃত কাৰণ স্পষ্ট নহয় যদিও, ধাৰালি অঞ্চলত ভারী বৰষুণৰ ফলত ভূমিস্খলন হোৱাৰ সম্ভাৱনা উত্থাপন কৰা হৈছে। Central Water Commissionৰ মতে ধাৰালি, সুখীটপ, আৰু হৰশিল সেনা শিবিৰৰ কাষত একেধৰণৰ বান আৰু ধ্বংসৱাহ কাঁইট দেখুওৱা গৈছে।

**IMD (India Meteorological Department)**ৰ মতে উত্তৰকাশীত বিশেষ বৰষুণ নোহোৱা দেখা গৈছে – সংক্ৰিত অঞ্চল সাংক্ৰিতত কেৱল ৪৩ মিমি বৃষ্টি হৈছিল। সেয়া চাওঁতে ক্লাউডবাৰ্ষ্ট বা গ্লেচিয়েল লেক আউটবাৰ্ষ্ট হোৱাৰ সম্ভাৱনা আলোচনা হৈছে।

জাতীয় দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা কতৃপক্ষৰ ভূমিস্খলন বিশেষজ্ঞ দীপালী জিন্দালৰ মতে, ভিডিওত দেখা যোৱা ধ্বংসৰ ধৰণটো মাডস্লাইড বা কেঁচা মাটিৰ ভূমিস্খলন। যি দীঘলীয়া বৰষুণে মাটিৰ সান্দ্রতা কমাই দিয়ে, আৰু সেয়ে পাহাৰৰ ঢাপত স্থিতিশীলতা হ্ৰাস পায়। IMD মহাপৰিচালক মৃত্যুঞ্জয় মহাপাত্রয়ে কয় যে বিগত কেইবাটাও দিন ধৰি লাগাতাৰ বৰষুণে এই ধৰণৰ দুৰ্ঘটনাৰ সম্ভাৱনা সৃষ্টি কৰিছে।

সারাংশস্বৰূপে, এই ধ্বংসাত্মক দুৰ্ঘটনাই দেখুৱাইছে যে পৰিৱেশ সংবেদনশীল অঞ্চলসমূহত বেআইনী আৰু অনিয়ন্ত্ৰিত উন্নয়নমূলক কাম-কাজৰ প্ৰভাৱ কেনেকৈ ভয়ংকৰ ৰূপ ল’ব পাৰে। সেয়ে, পৰিৱেশ আইন কঠোৰভাৱে কাৰ্যকৰী কৰাৰ প্ৰয়োজন একেবাৰে অত্যাৱশ্যক।