নাইজাৰে ফ্ৰান্সৰ নিউক্লিয়াৰ শক্তি প্ৰতিষ্ঠান অ’ৰানোৰ দ্বাৰা পৰিচালিত ছ’মাইৰ ইউৰেনিয়াম খনিখন ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ কৰিবলৈ সিদ্ধান্ত লৈছে, যি দেশখনৰ সাবেক উপনিবেশবাদী শক্তি ফ্ৰান্সৰ পৰা আঁতৰি যাবলৈ লৈ থকা বৃহৎ পৰিৱৰ্তনৰ অংশ। ২০২৩ চনৰ কুতৰ পিছত গঠিত সামৰিক চৰকাৰে এই পদক্ষেপক ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাৰ্থ আৰু সম্পদৰ ওপৰত অধিক নিয়ন্ত্ৰণৰ দিশে এগৰাকী দৃঢ় পদক্ষেপ হিচাপে বৰ্ণনা কৰিছে।
অ’ৰানো, যাৰ ৯০% অংশ ফ্ৰান্স চৰকাৰে অধিকাৰ কৰি আছে, নাইজাৰৰ ইউৰেনিয়াম খনিত বহু বছৰ ধৰি কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি আহিছে। কিন্তু নাইজাৰৰ সামৰিক চৰকাৰে অভিযোগ কৰিছে যে অ’ৰানোয়ে খনিটোৰ ৬৩% অংশীদাৰ হোৱাৰ পাছতো ১৯৭১ চনত খনি আৰম্ভ হোৱাৰ পৰা ২০২৪ পৰ্যন্ত উৎপাদিত ইউৰেনিয়ামৰ ৮৬.৩% নিজৰ হৈ লৈ গৈছে। বাকী ৩৭% অংশ নাইজাৰৰ ৰাজহুৱা খনি প্ৰতিষ্ঠান ছ’পামিনৰ হস্তত আছে।
নাইজাৰৰ চৰকাৰে এই ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণক ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাৰ্থ আৰু ন্যায়ৰ দিশে এগৰাকী পদক্ষেপ হিচাপে ব্যাখ্যা কৰিছে। তেওঁলোকে কয়, ২৬ জুলাই, ২০২৩ তাৰিখৰ পৰা ফ্ৰান্সে যি প্ৰকাৰৰ বৈৰিতা দেখুৱাইছে, তাত এখন ফ্ৰান্সৰ মালিকানাধীন কোম্পানীয়ে দেশখনৰ এনে গুৰুত্বপূৰ্ণ সম্পদৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ ৰাখি থাকাটো গ্ৰহণযোগ্য নহয়। অ’ৰানোৰ “অদায়িত্বশীল, অবৈধ আৰু অনৈতিক আচৰণ”ৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনাই, তেওঁলোকে ছ’মাইৰ খনিখন সম্পূৰ্ণভাৱে ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ কৰাৰ ঘোষণা দিয়ে।
অ’ৰানোয়ে এই সিদ্ধান্তৰ কঠোৰ প্ৰতিক্ৰিয়া জনাইছে। কোম্পানীজনে এই পদক্ষেপক “খনি সম্পদ কেঢ়া ব্যৱস্থাপনাৰ অংশ” বুলি আখ্যা দিছে আৰু আইনী ব্যৱস্থা লোৱাৰ হুঁচিয়াৰি দিছে। কোম্পানীজনে কৈছে যে সেয়া হোৱা সকলো ক্ষতিসাধনৰ বাবে ক্ষতিপূৰণ দাবী কৰিব আৰু এতিয়ালৈকে ছ’মাইৰৰ উৎপাদনৰ লগত জড়িত ইউৰেনিয়াম ষ্টকত নিজৰ অধিকাৰ ঘোষণা কৰিব। নাইজাৰত ৫০ বছৰৰো অধিক সময় ধৰি কাম কৰি অহা অ’ৰানো বৰ্তমান দেশখনৰ সৈতে বহু আইনী আৰু সালিসি প্ৰক্ৰিয়াত জড়িত হৈ পৰিছে। সাম্প্ৰতিককৈ, কোম্পানীজনে তেওঁৰ স্থানীয় কাৰ্যালয়ত অভিযান চলোৱাৰ আৰু এজন শীৰ্ষ কৰ্মচাৰী নিখোঁজ হোৱাৰ পাছত নাইজাৰৰ চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে মোকদ্দমা দায়ৰ কৰিছে।
২০২৪ চনত নাইজাৰে অ’ৰানোক দেশখনৰ তিনিটা মুখ্য ইউৰেনিয়াম খনি — ছ’মাইৰ, কোমিনাক আৰু ইমৌৰাৰেনৰ — কাৰ্যনিৰ্বাহী নিয়ন্ত্ৰণৰ পৰা আঁতৰাই দিয়ে। ইমৌৰাৰেন খনিটো বিশ্বৰ অন্যতম বৃহৎ ইউৰেনিয়াম মজুত থকাৰ স্থান।
এই পদক্ষেপ কেৱল নাইজাৰ সীমাবদ্ধ নহয়; ই পশ্চিম আফ্ৰিকাৰ এখন বৃহৎ প্ৰৱণতা প্ৰতিফলিত কৰে, য’ত সামৰিক চৰকাৰে শাসিত মালি আৰু বুৰ্কিনা ফাচোৰ দৰে দেশবোৰেও বিদেশী কোম্পানীৰ দ্বাৰা চলোৱা খনি ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ দিশে আগবাঢ়িছে। ই এক প্ৰৱল উপনিবেশ-বিৰোধী মনোভাৱৰ প্ৰতিফলন, য’ত আফ্ৰিকান দেশসমূহে নিজৰ কৌশলগত সম্পদৰ ওপৰত বিদেশী প্ৰভাৱ হ্ৰাস কৰি ৰাষ্ট্ৰীয় অধিকাৰ পুনৰুদ্ধাৰৰ চেষ্টা কৰিছে।
সারাংশভাৱে, নাইজাৰৰ ছ’মাইৰ খনি ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ সিদ্ধান্তটো কেৱল এখন খনিৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণৰ কথা নহয়; ই দেশখনৰ কূটনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক দিশে নতুন এক অধ্যায়ৰ সূচনা কৰিছে, য’ত সম্পদ ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ সামৰিক শাসনত নতুন ৰাষ্ট্ৰীয় নীতিৰ কেন্দ্ৰস্থল হৈ উঠিছে।
